ΕΠΙΣΤΡΟΛΗ ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΚΥΘΗΡΩΝ ΣΤΟΝ ΟΦΥΠΕΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑ - ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΥΜΕ ΣΥΛΛΗΒΔΗΝ ΚΑΘΕ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΕΤΟΙΩΝ ΦΑΡΑΩΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΣ

Θέμα: Συγκρότημα τριών (3) (ΑΣΠΗΕ) συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 135MW και μέγιστης αποδιδόμενης ισχύος 131,42MW στις θέσεις «ΚΑΡΒΟΥΝΟΛΑΚΚΟΣ – ΦΟΙΝΙΚΙΕΣ» (31,5 MW), «ΚΟΡΔΕΛΙΔΕΣ» (51,96 MW) & «ΞΕΡΟΚΑΜΠΙΑ» (47,9MW) του Δήμου Κυθήρων.

Αξιότιμοι, 

Αναφορικά με το ανωτέρω θέμα, σας γνωρίζουμε τα ακόλουθα: 

1. Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας 556/2025 ισχυροποιεί την  γνωμοδότηση του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) για έργα κατηγορίας Α1 όπως το συγκρότημα των 3 αιολικών σταθμών στα ΒΔ  Κύθηρα. Με αφορμή την αδειοδότηση φωτοβολταϊκών πάρκων στο όρος Μενοίκιο στις Σέρρες, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος δεν μπορεί να αδειοδοτεί περιβαλλοντικά κάποιο έργο για το οποίο ο ΟΦΥΠΕΚΑ έχει γνωμοδοτήσει αρνητικά. Η συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι η μόνη, καθώς αυτό το φαινόμενο έχει επαναληφθεί σε πολλές περιπτώσεις, σχεδόν σε όλες τις αδειοδοτήσεις αιολικών πάρκων σε προστατευόμενες περιοχές. Συνακόλουθα η γνωμοδότηση της Μονάδας Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Νοτίου Πελοποννήσου είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την περιβαλλοντική αδειοδότηση του εν λόγω έργου στο νησί των Κυθήρων.
2. Αν και οι προστατευόμενες περιοχές παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, η Χώρα μας δεν επιδείκνυε ανάλογο σεβασμό στην προστασία τους, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί από το Δικαστήριο της ΕΕ (C – 849/19/17.12.2020), καθώς παρέβη τις υποχρεώσεις της, μη θεσπίζοντας για χρόνια τα αναγκαία μέτρα (σχέδια διαχείρισης, ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες – ΕΠΜ και κανονιστικές πράξεις) προστασίας των ειδών και οικοτόπων του δικτύου Natura 2000. Καθώς οι αρμόδιοι φορείς καθυστερούσαν τις ΕΠΜ, στις 19 Απριλίου 2022, 24 σωματεία από όλη την Ελλάδα καταθέσαν Αίτηση Ακύρωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της υπερδεκαετούς παράλειψης της Ελληνικής διοίκησης, να εκδώσει Προεδρικά Διατάγματα (ΠΔ) που εξειδικεύουν τους Στόχους Διατήρησης (ΣΔ) για τους Οικοτόπους και τα Πουλιά, κατ' εφαρμογή των δύο αντίστοιχων Ευρωπαϊκών Οδηγιών όπως αυτές ενσωματώθηκαν στο Ελληνικό Δίκαιο και συνιστούν το δίκτυο Natura 2000. Η αίτηση ακύρωσης κατατέθηκε σε συνέχεια της από 25-11-21 αίτησης προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας για υλοποίηση των οφειλόμενων ενεργειών.
3. Πρόσφατα εκδόθηκε απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΕ) μετά την προσφυγή του Δικτύου Οικολογικών Οργανώσεων Αιγαίου, Περιβαλλοντικού Συλλόγου Ρεθύμνης και άλλων τοπικών Περιβαλλοντικών Συλλόγων και 40 κατοίκων και προσφυγής της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας εναντίον Υπουργικής Απόφασης για την προσαρμογή του Ευρωπαϊκού Δικαίου στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα το Συμβούλιο της Επικρατείας έστειλε, με καθυστέρηση 10 χρόνων μετά την προσφυγή, «Αίτηση προδικαστικής αποφάσεως» στο ΔΕΕ ώστε βάσει αυτής να αποφανθεί για την νομιμότητα της Υπουργικής Απόφασης που αφορούσε την μεταφορά στο Ελληνικό Δίκαιο της «Οδηγίας για την διατήρηση των άγριων πτηνών». Στην Υπουργική Απόφαση αναφέρονταν ότι σε κάθε Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ- οι τόποι του δικτύου Natura 2000 για την διατήρηση της ορνιθοπανίδας) προστατεύονται μόνο ή σχεδόν μόνο τα «είδη χαρακτηρισμού» που είναι εμβληματικά μεν, αλλά λίγα σε κάθε περιοχή. Μάλιστα κατά την διαδικασία Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης η νομοθεσία εστίαζε σχεδόν αποκλειστικά στα «είδη χαρακτηρισμού». Με την απόφαση του ΔΕΕ, όλα τα είδη πτηνών που αναφέρονται στο παράρτημα Ι της οδηγίας για τα πτηνά και τα αποδημητικά είδη που δεν περιλαμβάνονται στο παράρτημα αυτό, των οποίων η έλευση είναι τακτική, είναι είδη που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίζουν Στόχους και Μέτρα Διατήρησης για όλα αυτά και τους οικοτόπους τους. Αυτή η απόφαση σημαίνει ότι:

 

Ø  Πρέπει να εξετάζονται ενδελεχώς οι ΜΠΕ που κατατίθενται για να εκδοθούν  Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων για έργα και δραστηριότητες σε ΖΕΠ όπως η υπό εξέταση GR3000013 και να ελέγχεται αν οι μελέτες εξετάζουν το σύνολο των ειδών και στην καταγραφή και στην αξιολόγηση. 

Ø  Πρέπει να εκδοθούν Στόχοι Διατήρησης για όλα τα είδη για τα οποία έχει υποχρέωση διατήρησης η Χώρα, με την συγκέντρωση επαρκών και επιστημονικά σωστών δεδομένων (οι μέχρι σήμερα αποφάσεις για τους Στόχους Διατήρησης τόσο για τα πουλιά, όσο και για τους τύπους οικοτόπων και όλες τις άλλες ομάδες ειδών αναγράφουν πολλές χιλιάδες φορές την έκφραση «ανεπαρκή δεδομένα»).

4.     Στις 28-8-2023 τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση στον ιστότοπο του Υπουργείου Περιβάλλοντος η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη (ΕΠΜ 7α.), που αφορά στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000, της Περιφέρειας  Αττικής με τίτλο: ΕΠΜ 7α: Ομάδα περιοχών Περιφερειακών Ενοτήτων Βορείου Τομέα, Δυτικού Τομέα, Κεντρικού Τομέα, Νοτίου Τομέα, Πειραιώς, Νήσων, Ανατολικής Αττικής και Δυτικής Αττικής. Η δημόσια διαβούλευση διήρκεσε έως και τις 28-9-2023 και εν συνεχεία πήρε παράταση μέχρι τις 20-10-2023. Έχει λήξει δηλαδή εδώ και ενάμιση χρόνο! Με έγκριση του ΓΓ Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων η ΕΠΜ θα ήταν σε ισχύ. Ωστόσο η έγκριση αυτή έχει καθυστερήσει σημαντικά και ενδεχομένως ο επενδυτής να σπεύδει να λάβει την ΑΕΠΟ πριν την έγκριση αυτή! Σύμφωνα με τη μελέτη, η γεωγραφική θέση των Κυθήρων, στη ΝΔ Ελλάδα, στο νοτιότερο άκρο της Βαλκανικής χερσονήσου, αποτελεί μια πολύ σημαντική «μεταναστευτική στενωπό» (migratory bottleneck) στη κεντροανατολική Μεσόγειο για εκατομμύρια πουλιά που πραγματοποιούν την ετήσια μετακίνηση τους, τους ανοιξιάτικους μήνες από τους χώρους ξεχειμωνιάσματος στην Αφρικανική Ήπειρο προς την Ευρασία και αντίστροφα κατά τους φθινοπωρινούς. Η παραγωγή ενέργειας από βιομηχανικούς αιολικούς σταθμούς απαγορεύεται σύμφωνα με τη μελέτη στην υπό εξέταση περιοχή με κωδικό GR3000013 και σε όλες τις περιοχές του δικτυού NATURA 2000 του νησιού (αλλά και σε όλο το νησί σύμφωνα με τους μελετητές) καθώς είναι πλήρως ασύμβατη με την περιβαλλοντική του αξία και αποτελεί πολύ μεγάλη απειλή για το προστατευτέο αντικείμενο. Στις 11-04-25 υποβάλλεται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας από την κοινοπραξία «ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Β.Ε.Τ.Ε-VECTOR ΑΙΟΛΙΚΑ ΠΑΡΚΑ ΕΛΛΑΔΟΣ» και διακριτικό τίτλο ΑΙΟΛΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΤΡΟΥΛΛΟΣ Ο.Ε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε) για το έργο «Συγκρότημα τριών (3) (ΑΣΠΗΕ) συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 135MW και μέγιστης αποδιδόμενης ισχύος 131,42MW στις θέσεις ‘ΚΑΡΒΟΥΝΟΛΑΚΚΟΣ - ΦΟΙΝΙΚΙΕΣ’ (31,5 MW), ‘ΚΟΡΔΕΛΙΔΕΣ’ (51,96 MW) & ‘ΞΕΡΟΚΑΜΠΙΑ’ (47,9MW)» το οποίο ανήκει λόγω του μεγέθους του στην πιο «βαριά» κατηγορία έργων προς αδειοδότηση, την Α1. Αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο έργο είναι το μοναδικό αυτή τη στιγμή έργο κατηγορίας Α1 σε όλη την Περιφέρεια Αττικής. Πρόκειται για 30 ανεμογεννήτριες ισχύος 4,5MW με διάμετρο ρότορα στα 136m και ύψος πυλώνα 82m και με συνολική ισχύ 135 MW οι οποίες χωροθετούνται κατά το συντριπτικό ποσοστό εντός της περιοχής προστασίας με κωδικό GR3000013 (χαρακτηρισμένη και ως ΖΕΟ και ΣΠΠ) η οποία σύμφωνα με την Ε.Π.Μ έχει χαρακτηρισθεί Ζώνη Προστασίας της Φύσης με κωδικό ΖΠΦ-02.

5.     Όπως προαναφέρθηκε, εδώ και ενάμιση χρόνο έχει λήξει η δημόσια διαβούλευση για την ΕΠΜ 7α που αφορά τα Κύθηρα. Σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας Καθημερινή: https://www.kathimerini.gr/society/563292379/pos-stoicheiosan-oi-meletes-gia-tis-natura/: “Μέχρι στιγμής ο κ. Βαρελίδης έχει εγκρίνει 3 ΕΠΜ. Για τις 2, ανάμεσα στις οποίες και το εθνικό πάρκο Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα, έχει δρομολογηθεί η δημιουργία του σχεδίου προεδρικού διατάγματος. «Η περιοχή δεν κινδυνεύει εφόσον έχω εγκρίνει την ΕΠΜ», εκτιμά ο κ. Βαρελίδης. «Μπορεί να μην είναι αντίστοιχο του προεδρικού διατάγματος, όμως οι υπηρεσίες έχουν λάβει εντολή να παίρνουν την ΕΠΜ ως δεδομένη. Σε κάθε περίπτωση, οι ΕΠΜ πρέπει επιτέλους να τελειώσουν. Πιστεύω ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχουν τελειώσει με τη διαβούλευση οι 20 από τις 23 και στα μέσα του 2025 θα έχουν εγκριθεί οι περισσότερες, ώστε να ακολουθήσει η διαδικασία του προεδρικού διατάγματος»”. Σύμφωνα λοιπόν με τα λόγια του αρμόδιου Γενικού Γραμματέα του ΥΠΕΝ επίκειται η έγκριση της ΕΠΜ η οποία δεν υποκαθιστά φυσικά ένα προεδρικό διάταγμα αλλά έχει αυξημένη ισχύ και βαρύτητα.

6.     Για το εν λόγω έργο εκκρεμούν απαντήσεις της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων Ενέργειας& Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) επί των αιτήσεων αναθεώρησης των βεβαιώσεων παραγωγού που δόθηκαν από την ΡΑΑΕΥ. Οι ενδικοφανείς προσφυγές έγιναν από το Δήμο Κυθήρων, την Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων και πλήθος πολιτών, σωματείων και συλλόγων του νησιού (Αρ. Πρωτοκόλλου: I-390117,  Αρ. Πρωτοκόλλου: I-390116, Αρ. Πρωτοκόλλου: I-390132).

7.     Το μεγαλύτερο τμήμα της χερσαίας αλλά και έκτασης των Κυθήρων εντάσσεται στις περιοχές ΣΠΠ (Σημαντικές Περιοχές για Πουλιά) με κωδικό GR129 του καταλόγου ΙΒΑ που έχει παραχθεί από την Ελληνική ορνιθολογική εταιρεία και έχει αναγνωρισθεί από την Birdlife International. Όπως αναφέρεται σε επιστολή της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας (Αρ. Πρωτ 08/161/16.04.2008) τα Κύθηρα αποτελούν μεταναστευτική στενωπό από την οποία διέρχονται 3000 αρπακτικά σε τακτική βάση κατά την εαρινή και φθινοπωρινή μετανάστευση. Στο νησί έχουν καταγραφεί στις δύο μεταναστευτικές περιόδους 35 από τα 45 είδη αρπακτικών της Ελλάδας (Κομηνός και Γαλανάκη, 2016) και περισσότερα από 236 είδη πτηνών, 50 από τα οποία φωλιάζουν στα Κύθηρα (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, 2008). Το 2010 η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία εκπόνησε μελέτη με τίτλο «Προσδιορισμός και χαρτογράφηση των ευαίσθητων στα αιολικά πάρκα περιοχών της Ελλάδας». Σύμφωνα με τη μελέτη, η περιοχή με κωδικό GR-129, Νήσος Κύθηρα εξαιρείται στο σύνολό της από την χωροθέτηση ανεμογεννητριών ως αναγνωρισμένο μεταναστευτικό πέρασμα. Σύμφωνα με τη μελέτη πρόκειται για την πλέον ευπαθή κατηγορία περιοχών, αφού εκεί, λόγω της ευρύτερης και τοπικής γεωγραφίας είναι υποχρεωμένα να διέρχονται χιλιάδες πτηνά με αποτέλεσμα να εκτίθενται σε πολύ μεγάλο κίνδυνο πρόσκρουσης σε περίπτωση που εκεί υπάρχουν αιολικοί σταθμοί (Δημαλέξης κ.ά., 2010). Η σημασία της παραπάνω μελέτης αναγνωρίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία στις 10-07-2014 έστειλε προειδοποιητική επιστολή στον αρμόδιο Υπουργό (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2014b). Ο κατάλογος των σημαντικών περιοχών για τα πουλιά-ΙΒΑ αποτελεί βάση αναφοράς για τον καθορισμό των ζωνών ειδικής προστασίας (όπως η ΖΕΠ Κύθηρα και γύρω νησίδες GR3000013 που εξετάζεται)του ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000. H Ελλάδα είχε καταδικαστεί στο παρελθόν (2007) από το δικαστήριο της ΕΕ, επειδή κρίθηκε ότι το τότε δίκτυο των ΖΕΠ της χώρας δεν ήταν επαρκές ούτε ως προς τον αριθμό ούτε ως προς την έκταση (Δημαλέξης κ.ά., 2009).

8.     Ο ΟΦΥΠΕΚΑ αντιλαμβανόμενος τα δομικά προβλήματα κατά την διάρκεια αδειοδότησης Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) στην Χώρα μας χρηματοδοτεί το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με  επιστημονική υπεύθυνη την αν. καθ. Β. Κατή και τον Ιανουάριο του 2021 παρουσιάζεται μελέτη με τίτλο «Πρόταση χωροθέτησης χερσαίων αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα για καθαρή ενέργεια χωρίς σημαντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα». Οι θέσεις που χωροθετείται το υπό εξέταση έργο των τριών ΑΣΠΗΕ στα Κύθηρα βρίσκονται σε περιοχές που η μελέτη αυτή απαγορεύει.

9.     Σε παρόμοιο έργο στην χερσόνησο του Κάβο Μαλέα ο ΟΦΥΠΕΚΑ γνωμοδότησε αρνητικά λόγω της σπουδαιότητας του τόπου για την ορνιθοπανίδα. Σε πλήθος χαρτών φαίνεται και ο συσχετισμός των ειδών με το νησί των Κυθήρων και των Αντικυθήρων.

10.  Πέντε ελληνικά νησιά ανάμεσα τους και τα Κύθηρα βρέθηκαν στον τελικό  κατάλογο των 7 Υπό Απειλή Μνημείων – Τόπων της EUROPA NOSTRA για το 2021. Ο στόχος του καταλόγου των 7 Υπό Απειλή 2021 είναι η ανάδειξη του κινδύνου για τις σοβαρές απειλές που αντιμετωπίζουν αυτοί οι τόποι. Σύμφωνα με την EUROPA NOSTRA το πολυφασματικό αυτό τοπίο των πέντε νησιών (Αμοργός, Κίμωλος, Κύθηρα, Σίκινος και Τήνος) βρίσκεται σε σοβαρό κίνδυνο, καθώς η Ελληνική Κυβέρνηση ενθαρρύνει τη μετατροπή του σε βιομηχανική ζώνη με αιολικούς σταθμούς. Το σχέδιο είναι η εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε διάφορες τοποθεσίες σε κάθε νησί, συχνά δίπλα σε αρχαιολογικούς χώρους, προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 και ως σκηνικό-περιμετρικά από παραδοσιακά χωριά. Οι προτεινόμενες ανεμογεννήτριες υπερβαίνουν κατά πολύ τις πραγματικές ενεργειακές ανάγκες των νησιών και πρόκειται να παρέχουν ενέργεια και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. 

Ο ΟΦΥΠΕΚΑ (και οι ΜΔΠΠ όλης της χώρας), από την ίδρυσή του έχει και εξακολουθεί να αποδεικνύει έμπρακτα την αξία του και τις προτεραιότητές του στον τομέα της διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών της Χώρας, της διατήρησης της ελληνικής βιοποικιλότητας και της προστασίας του περιβάλλοντος γενικότερα. Είμαστε σίγουροι ότι θα πράξετε τα δέοντα και θα γνωμοδοτήσετε αρνητικά σχετικά με την υλοποίηση αυτού του έργου, ώστε να προφυλάξετε την πλούσια βιοποικιλότητα της περιοχής με κωδικό GR3000013 ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΕΙΤΑΙ ΜΕ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ και φυσικά το κύρος και την αξιοπρέπεια της υπηρεσίας σας. 

Τέλος, να θεωρηθεί δεδομένο, ότι ο Δήμος Κυθήρων ως ο ιδιοκτήτης των μη ιδιωτικών εκτάσεων στα Κύθηρα (άρ. 84 Ν.1416/84, Π.Δ. 272/85 και πληθώρα δικαστικών αποφάσεων των Ανωτάτων Δικαστηρίων) και το ΝΠΔΔ «Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων» ως ο αποκλειστικός κατά Νόμο διαχειριστής τους, απορρίπτουμε συλλήβδην κάθε πρόταση εγκατάστασης τέτοιων φαραωνικών έργων στην περιοχή μας, απαγορεύουμε είδους επέμβαση σε ακίνητα και εκτάσεις που εμπίπτουν στην Εγχώριο Περιουσία των Κυθήρων και προς τούτο θα εξαντλήσουμε κάθε νομική και άλλου είδους νόμιμη οδό σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Με Τιμή,

Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΑΘ. ΧΑΡΧΑΛΑΚΗΣ

Μέλος Εθνικής Αντιπροσωπείας στην Επιτροπή των Περιφερειών της ΕΕ (EPP)

Πρόεδρος Επιτροπής Νήσων και Πολιτικής Συνοχής της ΚΕΔΕ

Μέλος Συμβουλίου Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών (ΣΑΣ)