Στα Μεσογειακά Οικοσυστήματα (Μ.Ο), στα οποία ανήκομε, πάντοτε ξεσπούσαν πυρκαγιές στα δάση, ξεσπούν και θα ξεσπούν και στο μέλλον. Τα οικοσυστήματα αυτά είναι προσαρμοσμένα στις πυρκαγιές και αναγεννιούνται εύκολα μετά από αυτές. Για να καταφέρουν τα φυτά να επιβιώσουν από τις φλόγες, ανέπτυξαν προσαρμογές ασφαλείς είτε προφυλάσσοντας τα σπόρια σε άκαυτα κουκουνάρια ή σε σχισμές του εδάφους είτε διατηρώντας ένα απόθεμα οφθαλμών κάτω από το έδαφος. Συνεπώς, το πρώτο μέλημά μας δεν είναι η αναδάσωση, η οποία πολλές φορές με τον τρόπο που γίνεται προκαλεί μεγαλύτερη ζημιά απ’ ό,τι η ίδια η πυρκαγιά. Να σημειωθεί, πως κάθε ενέργεια του ανθρώπου στο οικοσύστημα διαταράσσει το οικοσύστημα.
Η Φύση μετά από κάθε διαταραχή ξαναβρίσκει τους ρυθμούς της. Απλώς οι ρυθμοί της Φύσης είναι πολύ διαφορετικοί από τους δικούς μας.
Αυτό το διαπιστώνουμε βλέποντας το καμένο οικοσύστημα των Κυθήρων 8 χρόνια μετά την τελευταία μεγάλη πυρκαγιά του 2017.
Στα Μ.Ο της χαλεπίου πεύκης, της τραχείας πεύκης των αείφυλλων πλατύφυλλων (πουρνάρι, σχίνος, χαρουπιά, κ.ά.) αλλά και των θερμόβιων πλατύφυλλων (λαδανιά κ.ά.) δεν χρειάζεται καμία απολύτως αναδάσωση.
Τα πεύκα, και ιδιαίτερα οι παραπάνω ποικιλίες που υπερισχύουν και στο δικό μας οικοσύστημα, διατηρούν τα κουκουνάρια, που περιέχουν τους σπόρους, κλειστά για μεγάλο χρονικό διάστημα, 10-15 μέχρι και 50 χρόνια. Αυτά δεν καίγονται εύκολα και δεν ανοίγουν κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς, παρά 24-48 ώρες έπειτα από αυτήν, όταν έχει πια κρυώσει το έδαφος και οι σπόροι φυτρώνουν το φθινόπωρο-χειμώνα με τις βροχές. Αυτό είναι και το μεγάλο πλεονέκτημα των πεύκων, γι’ αυτό επικρατούν σε φυσικά οικοσυστήματα μετά από καταστροφικές πυρκαγιές. Δείχνουν δε μια εξελικτική πορεία προς τα κάτω.
Τα πλατύφυλλα είδη, αείφυλλα και φυλλοβόλα, (πουρνάρι, σχίνος, χαρουπιά, κουμαριά, ρείκι, κ.ά.) πρεμνοβλασταίνουν και ριζοβλασταίνουν έντονα μετά την πυρκαγιά, οπότε και εδώ η αναγέννηση είναι εξασφαλισμένη και η αποκατάσταση του οικοσυστήματος και του τοπίου γίνεται με γρήγορους ρυθμούς, αρκεί να προστατευθεί από τη βόσκηση, από τη διάβρωση της βροχής και του αέρα και από μια δεύτερη πυρκαγιά σε χρονικό διάστημα συντομότερο των 10 ετών.
Δεν υπάρχει κανένα παράδειγμα Μ.Ο που κάηκε, προστατεύθηκε και δεν αναγεννήθηκε.
Τι μπορούμε να κάνουμε στο δικό μας οικοσύστημα ;
Προστασία από τη διάβρωση, η οποία είναι ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς του εδάφους. Αυτό μπορεί να γίνει με τα κορμοδέματα, δηλαδή τους καμένους κορμούς δέντρων, αν υπάρχουν, οι οποίοι θα χρησιμοποιηθούν ως ανάχωμα στις πλαγιές των <<βουνών>> (λόφων) για να προστατευθεί αυτό το λίγο χώμα που υπάρχει, όπως έκαναν οι πρόγονοί μας με τις πέτρινες αναβαθμίδες για να καλλιεργήσουν τα <<βουνά>>.
Προστασία από τη βόσκηση. Ας σημειωθεί ότι τα παραβλαστήματα φυτών όπως το πουρνάρι, ο σχίνος, η κουμαριά, η μυρτιά είναι τρυφερότατα και νοστιμότατα για τα ζώα που βόσκουν. Όλοι μας γνωρίζομε το μεγάλο πρόβλημα στο νησί με τα αγριοκάτσικα, τα οποία δεν υπήρχαν ποτέ στο οικοσύστημα του νησιού. Η μόνη λύση είναι η επικήρυξη γιατί το οικοσύστημα του νησιού είναι απομονωμένο και δεν είναι π.χ. όπως της Πάρνηθας όπου η επικήρυξη των λύκων για να σωθούν τα ελάφια έγειρε αντιδράσεις, αφού εκεί μπορούν να μεταναστεύσουν σε άλλο οικοσύστημα της ηπειρωτικής Ελλάδας για εύρεση τροφής.
Να σημειωθεί επίσης ότι στο οικοσύστημα του νησιού μας υπερτερούν οι θάμνοι λόγω των ισχυρών ανέμων, του μικρού ύψους βροχοπτώσεωνκαι του άγονου εδάφους.
Ακόμη μία επισήμανση: παράγοντες ερημοποίησης για ένα κανονικό Μ.Ο είναι οι πυρκαγιές, η υπερβόσκηση (βόσκηση για τα καμένα) και η όξινη βροχή, η οποία δεν μας επηρεάζει γιατί δεν έχομε ατμοσφαιρική ρύπανση.
Ας συνεχίσομε να φτιάχνομε μονοπάτια στα Δάση μας για να βοηθήσουμε τους περιπατητές, τους ορειβάτες, τους μαθητές, τους ρομαντικούς, τους φυσιολάτρες γενικά και μαζί με αυτούς θα γίνουμε και εμείς φυσιολάτρες. Έτσι θα αγαπήσομε το Δάσος ουσιαστικά, θα το θεωρήσομε ένα κομμάτι του κήπου μας, θα το αισθανθούμε ως ένα ζωτικό κομμάτι του εαυτού μας. Αυτό άλλωστε μας δίνει το οξυγόνο που αναπνέουμε, μας ομορφαίνει τη ζωή. Ας το προστατεύσουμε, ας το φροντίσουμε, ας το περιποιηθούμε. Όχι με μια μόνη τυποποιημένη επίσκεψη για καθαρισμό ή αναδάσωση, αλλά με συχνή φροντίδα αν όχι καθημερινή.
Γιάννης Μεγαλοκονόμος, Γεωπόνος-Εκπαιδευτικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.